стоимость услуг

интеллектуальный учет электроэнергии
-
[Интент]

Учет электроэнергии

Понятия «интеллектуальные измерения» (Smart Metering), «интеллектуальный учет», «интеллектуальный счетчик», «интеллектуальная сеть» (Smart Grid), как все нетехнические, нефизические понятия, не имеют строгой дефиниции и допускают произвольные толкования. Столь же нечетко определены и задачи Smart Metering в современных электрических сетях.
Нужно ли использовать эти термины в такой довольно консервативной области, как электроэнергетика? Что отличает новые системы учета электроэнергии и какие функции они должны выполнять? Об этом рассуждает Лев Константинович Осика.

SMART METERING – «ИНТЕЛЛЕКТУАЛЬНЫЙ УЧЕТ» ЭЛЕКТРОЭНЕРГИИ

Определения и задачи
По многочисленным публикациям в СМИ, выступлениям на конференциях и совещаниях, сложившемуся обычаю делового оборота можно сделать следующие заключения:
• «интеллектуальные измерения» производятся у потребителей – физических лиц, проживающих в многоквартирных домах или частных домовладениях;
• основная цель «интеллектуальных измерений» и реализующих их «интеллектуальных приборов учета» в России – повышение платежной дисциплины, борьба с неплатежами, воровством электроэнергии;
• эти цели достигаются путем так называемого «управления электропотреблением», под которым подразумеваются ограничения и отключения неплательщиков;
• средства «управления электропотреблением» – коммутационные аппараты, получающие команды на включение/отключение, как правило, размещаются в одном корпусе со счетчиком и представляют собой его неотъемлемую часть.
Главным преимуществом «интеллектуального счетчика» в глазах сбытовых компаний является простота осуществления отключения (ограничения) потребителя за неплатежи (или невнесенную предоплату за потребляемую электроэнергию) без применения физического воздействия на существующие вводные выключатели в квартиры (коттеджи).
В качестве дополнительных возможностей, стимулирующих установку «интеллектуальных приборов учета», называются:
• различного рода интеграция с измерительными приборами других энергоресурсов, с биллинговыми и информационными системами сбытовых и сетевых компаний, муниципальных администраций и т.п.;
• расширенные возможности отображения на дисплее счетчика всей возможной (при первичных измерениях токов и напряжений) информации: от суточного графика активной мощности, напряжения, частоты до показателей надежности (времени перерывов в питании) и денежных показателей – стоимости потребления, оставшейся «кредитной линии» и пр.;
• двухсторонняя информационная (и управляющая) связь сбытовой компании и потребителя, т.е. передача потребителю различных сообщений, дистанционная смена тарифа, отключение или ограничение потребления и т.п.

ЧТО ТАКОЕ «ИНТЕЛЛЕКТУАЛЬНЫЕ ИЗМЕРЕНИЯ»?

Приведем определение, данное в тематическом докладе комитета ЭРРА «Нормативные аспекты СМАРТ ИЗМЕРЕНИЙ», подготовленном известной международной компанией КЕМА:
«…Для ясности необходимо дать правильное определение смарт измерениям и описать организацию инфраструктуры смарт измерений. Необходимо отметить, что между смарт счетчиком и смарт измерением существует большая разница. Смарт счетчик – это отдельный прибор, который установлен в доме потребителя и в основном измеряет потребление энергии потребителем. Смарт измерения – это фактическое применение смарт счетчиков в большем масштабе, то есть применение общего принципа вместо отдельного прибора. Однако, если рассматривать пилотные проекты смарт измерений или национальные программы смарт измерений, то иногда можно найти разницу в определении смарт измерений. Кроме того, также часто появляются такие термины, как автоматическое считывание счетчика (AMR) и передовая инфраструктура измерений (AMI), особенно в США, в то время как в ЕС часто используется достаточно туманный термин «интеллектуальные системы измерений …».
Представляют интерес и высказывания В.В. Новикова, начальника лаборатории ФГУП ВНИИМС [1]: «…Это автоматизированные системы, которые обеспечивают и по-требителям, и сбытовым компаниям контроль и управление потреблением энергоресурсов согласно установленным критериям оптимизации энергосбережения. Такие измерения называют «интеллектуальными измерениями», или Smart Metering, как принято за рубежом …
…Основные признаки Smart Metering у счетчиков электрической энергии. Их шесть:
1. Новшества касаются в меньшей степени принципа измерений электрической энергии, а в большей – функциональных возможностей приборов.
2. Дополнительными функциями выступают, как правило, измерение мощности за короткие периоды, коэффициента мощности, измерение времени, даты и длительности провалов и отсутствия питающего напряжения.
3. Счетчики имеют самодиагностику и защиту от распространенных методов хищения электроэнергии, фиксируют в журнале событий моменты вскрытия кожуха, крышки клеммной колодки, воздействий сильного магнитного поля и других воздействий как на счетчик, его информационные входы и выходы, так и на саму электрическую сеть.
4. Наличие функций для управления нагрузкой и подачи команд на включение и отключение электрических приборов.
5. Более удобные и прозрачные функции для потребителей и энергоснабжающих организаций, позволяющие выбирать вид тарифа и энергосбытовую компанию в зависимости от потребностей в энергии и возможности ее своевременно оплачивать.
6. Интеграция измерений и учета всех энергоресурсов в доме для выработки решений, минимизирующих расходы на оплату энергоресурсов. В эту стратегию вовлекаются как отдельные потребители, так и управляющие компании домами, энергоснабжающие и сетевые компании …».
Из этих цитат нетрудно заметить, что первые 3 из 6 функций полностью повторяют требования к счетчикам АИИС КУЭ на оптовом рынке электроэнергии и мощности (ОРЭМ), которые не менялись с 2003 г. Функция № 5 является очевидной функцией счетчика при работе потребителя на розничных рынках электроэнергии (РРЭ) в условиях либеральной (рыночной) энергетики. Функция № 6 практически повторяет многочисленные определения понятия «умный дом», а функция № 4, провозглашенная в нашей стране, полностью соответствует желаниям сбытовых компаний найти наконец действенное средство воздействия на неплательщиков. При этом ясно, что неплатежи – не следствие отсутствия «умных счетчиков», а результат популистской политики правительства. Отключить физических (да и юридических) лиц невозможно, и эта функция счетчика, безусловно, останется невостребованной до внесения соответствующих изменений в нормативно-правовые акты.
На функции № 4 следует остановиться особо. Она превращает измерительный прибор в управляющую систему, в АСУ, так как содержит все признаки такой системы: наличие измерительного компонента, решающего компонента (выдающего управляющие сигналы) и, в случае размещения коммутационных аппаратов внутри счетчика, органов управления. Причем явно или неявно, как и в любой системе управления, подразумевается обратная связь: заплатил – включат опять.
Обоснованное мнение по поводу Smart Grid и Smart Metering высказал В.И. Гуревич в [2]. Приведем здесь цитаты из этой статьи с локальными ссылками на используемую литературу: «…Обратимся к истории. Впервые этот термин встретился в тексте статьи одного из западных специалистов в 1998 г. [1]. В названии статьи этот термин был впервые использован Массудом Амином и Брюсом Волленбергом в их публикации «К интеллектуальной сети» [2]. Первые применения этого термина на Западе были связаны с чисто рекламными названиями специальных контроллеров, предназначенных для управления режимом работы и синхронизации автономных ветрогенераторов (отличающихся нестабильным напряжением и частотой) с электрической сетью. Потом этот термин стал применяться, опять-таки как чисто рекламный ход, для обозначения микропроцессорных счетчиков электроэнергии, способных самостоятельно накапливать, обрабатывать, оценивать информацию и передавать ее по специальным каналам связи и даже через Интернет. Причем сами по себе контроллеры синхронизации ветрогенераторов и микропроцессорные счетчики электроэнергии были разработаны и выпускались различными фирмами еще до появления термина Smart Grid. Это название возникло намного позже как чисто рекламный трюк для привлечения покупателей и вначале использовалось лишь в этих областях техники. В последние годы его использование расширилось на системы сбора и обработки информации, мониторинга оборудования в электроэнергетике [3] …
1. Janssen M. C. The Smart Grid Drivers. – PAC, June 2010, p. 77.
2. Amin S. M., Wollenberg B. F. Toward a Smart Grid. – IEEE P&E Magazine, September/October, 2005.
3. Gellings C. W. The Smart Grid. Enabling Energy Efficiency and Demand Response. – CRC Press, 2010. …».
Таким образом, принимая во внимание столь различные мнения о предмете Smart Grid и Smart Metering, сетевая компания должна прежде всего определить понятие «интеллектуальная система измерения» для объекта измерений – электрической сети (как актива и технологической основы ОРЭМ и РРЭ) и представить ее предметную область именно для своего бизнеса.

БИЗНЕС И «ИНТЕЛЛЕКТУАЛЬНЫЙ УЧЕТ»

В результате изучения бизнес-процессов деятельности ряда сетевых компаний и взаимодействия на РРЭ сетевых, энергосбытовых компаний и исполнителей коммунальных услуг были сформулированы следующие исходные условия.
1. В качестве главного признака новой интеллектуальной системы учета электроэнергии (ИСУЭ), отличающей ее от существующей системы коммерческого и технического учета электроэнергии, взято расширение функций, причем в систему вовлекаются принципиально новые функции: определение технических потерь, сведение балансов в режиме, близком к on-line, определение показателей надежности. Это позволит, среди прочего, получить необходимую информацию для решения режимных задач Smart Grid – оптимизации по реактивной мощности, управления качеством электроснабжения.
2. Во многих случаях (помимо решения задач, традиционных для сетевой компании) рассматриваются устройства и системы управления потреблением у физических лиц, осуществляющие их ограничения и отключения за неплатежи (традиционные задачи так называемых систем AMI – Advanced Metering Infrastructure).
Учитывая вышеизложенное, для электросетевой компании предлагается принимать следующее двойственное (по признаку предметной области) определение ИСУЭ:
в отношении потребителей – физических лиц: «Интеллектуальная система измерений – это совокупность устройств управления нагрузкой, приборов учета, коммуникационного оборудования, каналов передачи данных, программного обеспечения, серверного оборудования, алгоритмов, квалифицированного персонала, которые обеспечивают достаточный объем информации и инструментов для управления потреблением электроэнергии согласно договорным обязательствам сторон с учетом установленных критериев энергоэффективности и надежности»;
в отношении системы в целом: «Интеллектуальная система измерений – это автоматизированная комплексная система измерений электроэнергии (с возможностью измерений других энергоресурсов), определения учетных показателей и решения на их основе технологических и бизнес-задач, которая позволяет интегрировать различные информационные системы субъектов рынка и развиваться без ограничений в обозримом будущем».

ЗАДАЧИ «ИНТЕЛЛЕКТУАЛЬНОГО УЧЕТА»

Далее мы будем основываться на том, что ИСУЭ позволит осуществить следующие функции в бытовом секторе:
• дистанционное получение от каждой точки измерения (узла учета) у бытового потребителя сведений об отпущенной или потребленной электроэнергии;
• расчет внутриобъектового (многоквартирный жилой дом, поселок) баланса поступления и потребления энергоресурсов с целью выявления технических и коммерческих потерь и принятия мер по эффективному энергосбережению;
• контроль параметров поставляемых энергоресурсов с целью обнаружения и регистрации их отклонений от договорных значений;
• обнаружение фактов несанкционированного вмешательства в работу приборов учета или изменения схем подключения электроснабжения;
• применение санкций против злостных неплательщиков методом ограничения потребляемой мощности или полного отключения энергоснабжения;
• анализ технического состояния и отказов приборов учета;
• подготовка отчетных документов об электропотреблении;
• интеграция с биллинговыми системами.

«ИНТЕЛЛЕКТУАЛЬНЫЙ КОММЕРЧЕСКИЙ УЧЕТ»

Остановимся подробно на одном из атрибутов ИСУЭ, который считаю ключевым для основного электросетевого бизнеса.
Особенностью коммерческого учета электроэнергии (КУЭ) распределительных сетевых компаний является наличие двух сфер коммерческого оборота электроэнергии – ОРЭМ и РРЭ, которые хотя и сближаются в нормативном и организационном плане, но остаются пока существенно различными с точки зрения требований к КУЭ.
Большинство сетевых компаний является субъектом как ОРЭМ, так и РРЭ. Соответственно и сам коммерческий учет в отношении требований к нему разделен на два вида:
• коммерческий учет на ОРЭМ (технические средства – АИИС КУЭ);
• коммерческий учет на РРЭ (технические средства – АСКУЭ).
Кроме того, к коммерческому учету, т.е. к определению тех показателей, которые служат для начисления обязательств и требований сетевой компании (оплата услуг по транспорту электроэнергии, купля-продажа технологических потерь), следует отнести и измерения величин, необходимых для определения показателей надежности сети в отношении оказания услуг по передаче электроэнергии.
Отметим, что сложившиеся технологии АИИС КУЭ и АСКУЭ по своей функциональной полноте (за исключением функции коммутации нагрузки внутри систем) – это технологии Smart Metering в том понимании, которое мы обсуждали выше. Поэтому далее будем считать эти понятия полностью совпадающими.
Подсистема ИСУЭ на РРЭ, безусловно, самая сложная и трудоемкая часть всей интеллектуальной системы как с точки зрения организации сбора информации (включая измерительные системы (ИС) и средства связи в автоматизированных системах), так и с точки зрения объема точек поставки и соответственно средств измерений. Последние отличаются большим многообразием и сложностью контроля их и метрологических характеристик (МХ).
Если технические требования к ИС на ОРЭМ и к ИС крупных потребителей (по крайней мере потребителей с присоединенной мощностью свыше 750 кВА) принципиально близки, то в отношении нормативного и организационного компонентов имеются сильные различия. Гармоничная их интеграция в среде разных компонентов – основная задача создания современной системы ИСУЭ любой сетевой компании.
Особенностью коммерческого учета для нужд сетевого комплекса – основного бизнеса компании в отличие от учета электроэнергии потребителей, генерирующих источников и сбытовых компаний – является сам характер учетных показателей, вернее, одного из них – технологических потерь электроэнергии. Здесь трудность состоит в том, что границы балансовой принадлежности компании должны оснащаться средствами учета в интересах субъектов рынка – участников обращения электроэнергии, и по правилам, установленным для них, будь то ОРЭМ или РРЭ. А к измерению и учету важнейшего собственного учетного показателя, потерь, отдельные нормативные требования не предъявляются, хотя указанные показатели должны определяться по своим технологиям.
При этом сегодня для эффективного ведения бизнеса перед сетевыми компаниями, по мнению автора, стоит задача корректного определения часовых балансов в режиме, близком к on-line, в условиях, когда часть счетчиков (со стороны ОРЭМ) имеют автоматические часовые измерения электроэнергии, а подавляющее большинство (по количеству) счетчиков на РРЭ (за счет физических лиц и мелкомоторных потребителей) не позволяют получать такие измерения. Актуальность корректного определения фактических потерь следует из необходимости покупки их объема, не учтенного при установлении тарифов на услуги по передаче электроэнергии, а также предоставления информации для решения задач Smart Grid.
В то же время специалистами-практиками часто ставится под сомнение практическая востребованность определения технологических потерь и их составляющих в режиме on-line. Учитывая это мнение, которое не согласуется с разрабатываемыми стратегиями Smart Grid, целесообразно оставить окончательное решение при разработке ИСУЭ за самой компанией.
Cистемы АИИС КУЭ сетевых компаний никогда не создавались целенаправленно для решения самых насущных для них задач, таких как:
1. Коммерческая задача купли-продажи потерь – качественного (прозрачного и корректного в смысле метрологии и требований действующих нормативных документов) инструментального или расчетно-инструментального определения технологических потерь электроэнергии вместе с их составляющими – техническими потерями и потреблением на собственные и хозяйственные нужды сети.
2. Коммерческая задача по определению показателей надежности электроснабжения потребителей.
3. Управленческая задача – получение всех установленных учетной политикой компании балансов электроэнергии и мощности по уровням напряжения, по филиалам, по от-дельным подстанциям и группам сетевых элементов, а также КПЭ, связанных с оборотом электроэнергии и оказанием услуг в натуральном выражении.
Не ставилась и задача технологического обеспечения возможного в перспективе бизнеса сетевых компаний – предоставления услуг оператора коммерческого учета (ОКУ) субъектам ОРЭМ и РРЭ на территории обслуживания компании.
Кроме того, необходимо упорядочить систему учета для определения коммерческих показателей в отношении определения обязательств и требований оплаты услуг по транспорту электроэнергии и гармонизировать собственные интересы и интересы смежных субъектов ОРЭМ и РРЭ в рамках существующей системы взаимодействий и возможной системы взаимодействий с введением института ОКУ.
Именно исходя из этих целей (не забывая при этом про коммерческие учетные показатели смежных субъектов рынка в той мере, какая требуется по обязательствам компании), и нужно строить подлинно интеллектуальную измерительную систему. Иными словами, интеллект измерений – это главным образом интеллект решения технологических задач, необходимых компании.
По сути, при решении нового круга задач в целевой модели интеллектуального учета будет реализован принцип придания сетевой компании статуса (функций) ОКУ в зоне обслуживания. Этот статус формально прописан в действующей редакции Правил розничных рынков (Постановление Правительства РФ № 530 от 31.08.2006), однако на практике не осуществляется в полном объеме как из-за отсутствия необходимой технологической базы, так и из-за организационных трудностей.
Таким образом, сетевая компания должна сводить баланс по своей территории на новой качественной ступени – оперативно, прозрачно и полно. А это означает сбор информации от всех присоединенных к сети субъектов рынка, формирование учетных показателей и передачу их тем же субъектам для определения взаимных обязательств и требований.
Такой подход предполагает не только новую схему расстановки приборов в соответствии с комплексным решением всех поставленных технологами задач, но и новые функциональные и метрологические требования к измерительным приборам.

ПРЕИМУЩЕСТВА ИСУЭ

Внедрение ИСУЭ даст новые широкие возможности для всех участников ОРЭМ и РРЭ в зоне обслуживания электросетевой компании.
Для самой компании:
1. Повышение эффективности существующего бизнеса.
2. Возможности новых видов бизнеса – ОКУ, регистратор единой группы точек поставки (ГТП), оператор заправки электрического транспорта и т.п.
3. Обеспечение внедрения технологий Smart grid.
4. Создание и развитие программно-аппаратного комплекса (с сервисно-ориентированной архитектурой) и ИС, снимающих ограничения на развитие технологий и бизнеса в долгосрочной перспективе.
Для энергосбытовой деятельности:
1. Автоматический мониторинг потребления.
2. Легкое определение превышения фактических показателей над планируемыми.
3. Определение неэффективных производств и процессов.
4. Биллинг.
5. Мониторинг коэффициента мощности.
6. Мониторинг показателей качества (напряжение и частота).
Для обеспечения бизнеса – услуги для генерирующих, сетевых, сбытовых компаний и потребителей:
1. Готовый вариант на все случаи жизни.
2. Надежность.
3. Гарантия качества услуг.
4. Оптимальная и прозрачная стоимость услуг сетевой компании.
5. Постоянное внедрение инноваций.
6. Повышение «интеллекта» при работе на ОРЭМ и РРЭ.
7. Облегчение технологического присоединения энергопринимающих устройств субъектов ОРЭМ и РРЭ.
8. Качественный консалтинг по всем вопросам электроснабжения и энергосбережения.
Успешная реализации перечисленных задач возможна только на базе информационно-технологической системы (программно-аппаратного комплекса) наивысшего достигнутого на сегодняшний день уровня интеграции со всеми возможными информационными системами субъектов рынка – измерительно-учетными как в отношении электроэнергии, так и (в перспективе) в отношении других энергоресурсов.

ЛИТЕРАТУРА

1. Новиков В.В. Интеллектуальные измерения на службе энергосбережения // Энергоэксперт. 2011. № 3.
2. Гуревич В.И. Интеллектуальные сети: новые перспективы или новые проблемы? // Электротехнический рынок. 2010. № 6.

[ http://www.news.elteh.ru/arh/2011/71/14.php]

Тематики

• счетчик электроэнергии

EN

• smart metering

Сіз шотты ашу, қайта ресімдеу және жабу тәртібін сипаттап бере алмас па екенсіз?

Шотты ашу, қайта ресімдеу және жабу тәртібін Ұлттық банк айқындайды. Клиент шотты ашқаннан кейін банк мыналарға байланысты көрсетілетін қызметтер жиынын ұсынады:

- клиенттің есеп айырысу, ағымдағы және басқа шоттарын ашу және жүргізу;

- қолма-қол ақшасыз есеп айырысуды ұйымдастыру және жүргізу;

- қолма-қол ақшамен байланысты операцияларды орындау.

Ағымдағы шоттан жүзеге асырылатын операциялар шеңберін қандай орган тәртіпке келтіреді?

Ағымдағы шоттан жүзеге асырылатын операцияларды да Ұлттық банк тәртіпке келтіреді.

Тиісті шоттың жұмыс істеуі тетігін қандай орган анықтайды?

Тиісті шоттың жұмыс істеу тетігін коммерциялық банк нақты клиентпен келісе отырып айқындайды және есеп айырысу-кассалық қызмет көрсету жөніндегі шартпен тиянақталады.

Банк пен оның клиентінің арасында жасалған есеп айырысу-кассалық қызмет көрсету жөніндегі шарт бойынша банк өзіне қандай міндеттемелер алады?

Банк есеп айырысу-кассалық қызметін көрсету жөніндегі шарттың ережелеріне сәйкес өзіне бірқатар міндеттемелер алады, олар:

- клиенттің шоты бойынша өз құзыреті шегінде заңнамада көзделген банк операцияларының барлық түрлерін жүргізу;

- клиенттің шотына түскен барлық ақшалай қаражаттың сақталуын қамтамасыз ету;

- клиенттің шотынан қолма-қол ақшасыз есеп айырысу бойынша қаражатты оның тапсыруымен есептен шығару операциясын жүргізу;

- клиенттің шаруашылық қызметі және оның шоты бойынша жүргізілетін операциялар туралы ақпараттың құпиялылығын қамтамасыз ету;

- клиентке оның шотынан көшірмелер беру.

Клиент өзіне қандай міндеттемелер алады?

Клиент, тиісінше, мыналарға міндеттенеді:

- банкіге шот ашу және жүргізу үшін қажетті құжаттарды ұсыну;

- қолданыстағы заңнаманы және есеп айырысатын банкілер мен заңды тұлғалар үшін міндетті заңи күші бар есеп айырысу қызметін көрсету, қолма-қол ақшасыз есеп айырысуды және кассалық операцияларды жүзеге асыру мәселелері жөніндегі нормативтік құжаттарды сақтау;

- банкіге бухгалтерлік және статистикалық есептемені, есеп айырысу-кассалық қызмет көрсету үшін қажет басқа да құжаттарды белгіленген мерзімде беру;

- банкіге шоттың жабылғанын жазбаша нысанда алдын ала хабарлау, т.б.

Шартта өзіне жүктелген міндеттемелердің орындалмағаны үшін екі тараптың жауапкершілігі көзделеді ме?

И¸, көзделеді. Мәселен, банкіге:

- клиенттің шотынан қаражатты есептен уақытылы немесе дұрыс шығармағаны үшін;

- банкінің өз клиентіне тиесілі соманы есептеуі үшін жауапкершілік жүктеледі.

Клиентке:

- шотты ашу және ол бойынша операциялар жүргізуге ұсынылатын құжаттар үшін;

- алдағы тоқсанға арналған кассалық болжамды уақытылы бермегені үшін;

- банк көрсететін қызметтердің ақысын төлеу мерзімін бұзғаны үшін;

- банк клиент үшін бөлген қолма-қол ақшаның өтінімде көрсетілген күні алынуы үшін, т.б. жауапкершілік жүктеледі.

Шартта тағы қандай ережелер көзделеді?

Шартта осы аталған бұрмалаушылықтардың әрқайсысы үшін екі жағына да бірдей айыппұл мөлшері тиянақталуы мүмкін. Сондай-ақ шартта дауларды шешу тәртібі, шарттың қолданылу мерзімі және ерекше немесе қосымша талаптар да көзделеді.

Клиенттен шот ашқаны үшін ақы алына ма, яки есеп айырысу қызметін көрсетудің құны қандай?

Клиентке есеп айырысу, ағымдағы немесе кез келген шот жеке ақыға да, тегін де ашылуы мүмкін. Есеп айырысу қызметін көрсеткені үшін банк клиенттен төленетін төлем сомасынан тиянақты пайыздың шартта белгіленген мөлшерінде төлемақы алады. Банкіде есеп айырысу шотын тегін ашу мынаны көздейді: банк клиентке есеп айырысу шоты бойынша операцияларды тегін жүргізуге жұмсалатын шығынның орны өтелетіндей басқа да кең ауқымды ақылы қызмет көрсетуді ұсына алады.

Есеп айырысу және ағымдағы шоттардың арасындағы айырмашылықтар неде?

Бұлардың арасындағы айырмашылықтар олардың міндет-мақсаттарында.

Сіз осы шоттарды сипаттап бере алмас па екенсіз?

Есеп айырысу шоты – кәсіпкерлік қызметті жүзеге асыруға арналған шот, оны коммерциялық есеп айырысу негізінде жұмыс істейтін және заңды тұлға мәртебесі бар кәсіпорын ашады. Бұл шот бойынша тауарларды өткізумен және қызметтерді көрсетумен, олардың өндірісін қамтамасыз етумен, өндірістік және басқа шығындармен байланысты барлық операциялар жүзеге асырылады. Бұл шотқа түсім ақша есепке алынады. Осы шоттан жалақы беру, сатып алынатын жиынтықтаушылардың құнын төлеу, т.б. үшін ақша есептен шығарылады, салық төленеді. Бұл шот іс жүзінде кез келген операцияларды жасауға мүмкіндік береді, өйткені қаражаттың пайдаланылу бағытын, жүргізілетін операциялардың уақыты мен мөлшерін иегердің өзі қолданыстағы заңнамаға сәйкес айқындайды.

Ағымдағы шот – бейкоммерциялық заңды тұлғаларды, кәсіпкерлік қызметті жүзеге асырмайтын өкілдіктерді, құрылымдық бөлімшелерді қаржыландыруға арналған шот. Ағымдағы шот ақшаны сақтауға, оның иегерін нысаналы мақсатқа қаржыландыруға, сондай-ақ есеп айырысу операцияларына арналған. Есеп айырысу шотының иегерімен салыстырғанда ағымдағы шот иегерінің дербестігі елеулі түрде шектелген, өйткені ол ағымдағы шоттағы қаражатты жоғары тұрған ұйым бекіткен сметаға қатаң түрде сәйкес билейді.

Ағымдағы шоттарды заңды және жеке тұлғалар ашады. Ағымдағы шоттардың саны шектеусіз. Ағымдағы шоттар арқылы кез келген төлемді, тауарлар мен көрсетілетін қызметтердің ақысын төлеуге болады.

Шетел валютасы түріндегі ағымдағы шоттар сыртқы экономикалық қызметті жүзеге асыру үшін ашылады. Шетел валютасы түріндегі ағымдағы шотты ашу үшін өтінішті ресімдеу, қойылған қолдың үлгісі бар карточка толтыру және заңды немесе жеке тұлғаның банкідегі ағымдағы шоты шартына, егер банкіде осындай шотыңыз бар болса, қол қою жеткілікті.

Транзиттік шоттар. Егер сізде республиканың барлық аумағында тармақталған филиалдарыңыз бар болса, онда сізге қаржы ағынын шоғырландырып, төлем төлеуді жеделдету мүмкіндігін береді. Транзиттік шоттардың артықшылықтары:

- олардың жұмыс істеу режимінің икемділігі;

- ақша ағынының бағыты мен көлемін реттеу;

- оңтайлы мерзім.

Карточкалық шоттар. Шоттар заңды тұлғалар үшін корпоративтік картаның көмегімен басқарылады. Сізге компанияның ағымдағы, іссапар және өкілдікті шығынын, сондай-ақ кеден төлемдерін төлеу мүмкіндігін береді.

Банкіде аталмыш шоттардан басқа қандай шоттарды ашуға болады?

Банкіде бұл шоттардан басқа бюджеттік, инвестициялық конверсиялық шоттарды ашуға болады.

Сіз шотты ашу, қайта ресімдеу және жабу тәртібін сипаттап бере алмас па екенсіз?

Шотты ашу, қайта ресімдеу және жабу тәртібін Ұлттық банк айқындайды. Клиент шотты ашқаннан кейін банк мыналарға байланысты көрсетілетін қызметтер жиынын ұсынады:

- клиенттің есеп айырысу, ағымдағы және басқа шоттарын ашу және жүргізу;

- қолма-қол ақшасыз есеп айырысуды ұйымдастыру және жүргізу;

- қолма-қол ақшамен байланысты операцияларды орындау.

Ағымдағы шоттан жүзеге асырылатын операциялар шеңберін қандай орган тәртіпке келтіреді?

Ағымдағы шоттан жүзеге асырылатын операцияларды да Ұлттық банк тәртіпке келтіреді.

Тиісті шоттың жұмыс істеуі тетігін қандай орган анықтайды?

Тиісті шоттың жұмыс істеу тетігін коммерциялық банк нақты клиентпен келісе отырып айқындайды және есеп айырысу-кассалық қызмет көрсету жөніндегі шартпен тиянақталады.

Банк пен оның клиентінің арасында жасалған есеп айырысу-кассалық қызмет көрсету жөніндегі шарт бойынша банк өзіне қандай міндеттемелер алады?

Банк есеп айырысу-кассалық қызметін көрсету жөніндегі шарттың ережелеріне сәйкес өзіне бірқатар міндеттемелер алады, олар:

- клиенттің шоты бойынша өз құзыреті шегінде заңнамада көзделген банк операцияларының барлық түрлерін жүргізу;

- клиенттің шотына түскен барлық ақшалай қаражаттың сақталуын қамтамасыз ету;

- клиенттің шотынан қолма-қол ақшасыз есеп айырысу бойынша қаражатты оның тапсыруымен есептен шығару операциясын жүргізу;

- клиенттің шаруашылық қызметі және оның шоты бойынша жүргізілетін операциялар туралы ақпараттың құпиялылығын қамтамасыз ету;

- клиентке оның шотынан көшірмелер беру.

Клиент өзіне қандай міндеттемелер алады?

Клиент, тиісінше, мыналарға міндеттенеді:

- банкіге шот ашу және жүргізу үшін қажетті құжаттарды ұсыну;

- қолданыстағы заңнаманы және есеп айырысатын банкілер мен заңды тұлғалар үшін міндетті заңи күші бар есеп айырысу қызметін көрсету, қолма-қол ақшасыз есеп айырысуды және кассалық операцияларды жүзеге асыру мәселелері жөніндегі нормативтік құжаттарды сақтау;

- банкіге бухгалтерлік және статистикалық есептемені, есеп айырысу-кассалық қызмет көрсету үшін қажет басқа да құжаттарды белгіленген мерзімде беру;

- банкіге шоттың жабылғанын жазбаша нысанда алдын ала хабарлау, т.б.

Шартта өзіне жүктелген міндеттемелердің орындалмағаны үшін екі тараптың жауапкершілігі көзделеді ме?

И¸, көзделеді. Мәселен, банкіге:

- клиенттің шотынан қаражатты есептен уақытылы немесе дұрыс шығармағаны үшін;

- банкінің өз клиентіне тиесілі соманы есептеуі үшін жауапкершілік жүктеледі.

Клиентке:

- шотты ашу және ол бойынша операциялар жүргізуге ұсынылатын құжаттар үшін;

- алдағы тоқсанға арналған кассалық болжамды уақытылы бермегені үшін;

- банк көрсететін қызметтердің ақысын төлеу мерзімін бұзғаны үшін;

- банк клиент үшін бөлген қолма-қол ақшаның өтінімде көрсетілген күні алынуы үшін, т.б. жауапкершілік жүктеледі.

Шартта тағы қандай ережелер көзделеді?

Шартта осы аталған бұрмалаушылықтардың әрқайсысы үшін екі жағына да бірдей айыппұл мөлшері тиянақталуы мүмкін. Сондай-ақ шартта дауларды шешу тәртібі, шарттың қолданылу мерзімі және ерекше немесе қосымша талаптар да көзделеді.

Клиенттен шот ашқаны үшін ақы алына ма, яки есеп айырысу қызметін көрсетудің құны қандай?

Клиентке есеп айырысу, ағымдағы немесе кез келген шот жеке ақыға да, тегін де ашылуы мүмкін. Есеп айырысу қызметін көрсеткені үшін банк клиенттен төленетін төлем сомасынан тиянақты пайыздың шартта белгіленген мөлшерінде төлемақы алады. Банкіде есеп айырысу шотын тегін ашу мынаны көздейді: банк клиентке есеп айырысу шоты бойынша операцияларды тегін жүргізуге жұмсалатын шығынның орны өтелетіндей басқа да кең ауқымды ақылы қызмет көрсетуді ұсына алады.

Есеп айырысу және ағымдағы шоттардың арасындағы айырмашылықтар неде?

Бұлардың арасындағы айырмашылықтар олардың міндет-мақсаттарында.

Сіз осы шоттарды сипаттап бере алмас па екенсіз?

Есеп айырысу шоты – кәсіпкерлік қызметті жүзеге асыруға арналған шот, оны коммерциялық есеп айырысу негізінде жұмыс істейтін және заңды тұлға мәртебесі бар кәсіпорын ашады. Бұл шот бойынша тауарларды өткізумен және қызметтерді көрсетумен, олардың өндірісін қамтамасыз етумен, өндірістік және басқа шығындармен байланысты барлық операциялар жүзеге асырылады. Бұл шотқа түсім ақша есепке алынады. Осы шоттан жалақы беру, сатып алынатын жиынтықтаушылардың құнын төлеу, т.б. үшін ақша есептен шығарылады, салық төленеді. Бұл шот іс жүзінде кез келген операцияларды жасауға мүмкіндік береді, өйткені қаражаттың пайдаланылу бағытын, жүргізілетін операциялардың уақыты мен мөлшерін иегердің өзі қолданыстағы заңнамаға сәйкес айқындайды.

Ағымдағы шот – бейкоммерциялық заңды тұлғаларды, кәсіпкерлік қызметті жүзеге асырмайтын өкілдіктерді, құрылымдық бөлімшелерді қаржыландыруға арналған шот. Ағымдағы шот ақшаны сақтауға, оның иегерін нысаналы мақсатқа қаржыландыруға, сондай-ақ есеп айырысу операцияларына арналған. Есеп айырысу шотының иегерімен салыстырғанда ағымдағы шот иегерінің дербестігі елеулі түрде шектелген, өйткені ол ағымдағы шоттағы қаражатты жоғары тұрған ұйым бекіткен сметаға қатаң түрде сәйкес билейді.

Ағымдағы шоттарды заңды және жеке тұлғалар ашады. Ағымдағы шоттардың саны шектеусіз. Ағымдағы шоттар арқылы кез келген төлемді, тауарлар мен көрсетілетін қызметтердің ақысын төлеуге болады.

Шетел валютасы түріндегі ағымдағы шоттар сыртқы экономикалық қызметті жүзеге асыру үшін ашылады. Шетел валютасы түріндегі ағымдағы шотты ашу үшін өтінішті ресімдеу, қойылған қолдың үлгісі бар карточка толтыру және заңды немесе жеке тұлғаның банкідегі ағымдағы шоты шартына, егер банкіде осындай шотыңыз бар болса, қол қою жеткілікті.

Транзиттік шоттар. Егер сізде республиканың барлық аумағында тармақталған филиалдарыңыз бар болса, онда сізге қаржы ағынын шоғырландырып, төлем төлеуді жеделдету мүмкіндігін береді. Транзиттік шоттардың артықшылықтары:

- олардың жұмыс істеу режимінің икемділігі;

- ақша ағынының бағыты мен көлемін реттеу;

- оңтайлы мерзім.

Карточкалық шоттар. Шоттар заңды тұлғалар үшін корпоративтік картаның көмегімен басқарылады. Сізге компанияның ағымдағы, іссапар және өкілдікті шығынын, сондай-ақ кеден төлемдерін төлеу мүмкіндігін береді.

Банкіде аталмыш шоттардан басқа қандай шоттарды ашуға болады?

Банкіде бұл шоттардан басқа бюджеттік, инвестициялық конверсиялық шоттарды ашуға болады.